دربخشي ازآيات قرآن، فلسفه نماز يادكردن خداوند متعال ذكرشده است.’’اقم الصلوه لذكري’’(سوره طه،آيه14).

درحقيقت ياد خدابودن مساوي فراموشي غير خدا ميباشد.يا دربخش ديگري ازآيات قرآن ،خداوند متعال اثرات نماز را ذكرفرموده كه نشان ازجايگاه بلند نماز دركليه شئونات زندگي بشري ميباشد.

’’ان الصلاه تنهي عن الفحشاء والمنكر’’(سوره عنكبوت آيه 45 )محققا نماز انسان را ازكارهاي زشت وناپسند باز ميدارد.

يا درسوره اي ديگر خداوند متعال مي فرمايد:’’اي اهل ايمان ازنماز واز صبركمك بخواهيد وازاين دومنبع نيرو استمداد كنيد.’’(سوره بقره،آيه153).

درهرحال نمازازچنان جايگاهي درقرآن كريم برخوردار است كه هم دركوچك ترين سوره (كوثر)وهم دربزرگترين سوره(بقره) ازنمازذكر شده است.

دراديان گذشته طبق فرموده خداوند متعال درقرآن كريم،نماز وجود داشته وذكر وياد خداوندازاين طريق دربين مردم رواج داشته است كه به چند آيه ازآيات قرآن دراين زمينه اشاره مي كنيم:

قرآن كريم ازقول حضرت ابراهيم مي فرمايد:

’پروردگارا،من يكي ازفرزندانم را دردره هاي بي كشت وزرع،نزد خانه محترم تو،سكونت دادم تانماز را به پا دارند’(سوره ابراهيم،آيه37).

يا درآيه اي ديگرخداوند متعال مي فرمايد:’وچون ازبني اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه جز خدارا نپرستيد وبه پدرومادر،خويشان ويتيمان ومستمندان احسان كنيد وبامردم سخن بگوييد ونمازرا به پا داريد.’(سوره بقره، آيه 83 )

پيامبراسلام مي فرمايد:’’ان قبلت فبل ما سويها وان ردت رد ما سويها’’(نهج الفصاحه ،رسول اكرم ).شرط قبولي وپذيرش سايراعمال انسان،منوط به قبولي نمازاست. اين مسئله نشان ازاهميت وجايگاه نماز دردين اسلام ونسبت به ديگر اعمال اعم ازواجب ومستحب ميباشد.

پيامبر اسلام(ص) نماز را ستون دين وچشم وچراغ خودذكركرده كه نشان ازاهميت موضوع وضرورت به پا داشتن آن دربين مسلمانان ميباشد.همانطوريكه قوام وپايداري يك ساختمان به ستون آن وابسته است به فرموده پيامبر اسلام قوام وتداوم اسلام نيز به به پا داشتن واقعي نماز وابسته است. دراين جا بايستي به اين امر توجه كرد كه درقرآن كريم واحاديث ازاقامه نماز سخن بميان آمده است نه ازخواندن نماز.درطول تاريخ ما مشاهده مي كنيم كه افراد زيادي اعم ازسران ويا افراد عادي نسبت به خواندن نماز اهتمام ميورزيدند ولي دربيشتر جاها به دستورات صريح قرآن ،پيامبر اسلام وائمه گردن نمي نهادند كه نشان ازاقامه نشدن نماز دربين آنها بود گرچه نمازرا نيز خوانده باشند.براي مثال ميتوان به ماجراي عاشورا اشاره كرد كه لشكريان اموي وهمچنين سران وعابدان زمانه درشهرهاي مختلف ازجمله درمدينه دركنارمسجد پيامبراسلام نماز را با شكوه تمام به جا مياوردند ولي درمقابل ازبين رفتن ارزشهاي ديني توسط افراد صاحب قدرت سكوت اختيار كرده وتنها امام حسين(ع) كه اهتمام لازم راهمسنگ تاكيدات قرآن وپيامبر اسلام براي اقامه نماز داشت،نسبت به وضع موجود اعتراض كرده وتاپاي جان دراين راه ايستادگي نمودوبه’’ فرموده پيامبر اسلام كه نمازرا مايه تقرب انسان پرهيزگار به خداوند متعال تلقي نمود. ’’(نهج الفصاحه،رسول اكرم) رسيد .

واژه نماز در قرآن

واژه «الصلوة» بدون مشتقات، 61 بار و با مشتقات، 98 بار در قرآن به كار رفته است[1] از جمله آياتى كه درباره نماز سخن گفته اند عبارتنداز:

سوره ابراهيم، آيه 31،37و40               اسراء، آيه 78                              لقمان، آيه4و17

انعام،آيه 72                                    اعراف، آيه170                            ماعون، آيه4و5.

در قرآن سوره اى كه به نماز اختصاص داشته باشد وجود ندارد، لكن برخى از سوره ها كه آيه هاى بيشترى از آنها به امر نماز پرداخته عبارتند از:

1.   بقره آيه هاى 3،43،45،83،110،153،157،177،238و277.

2.  نساء آيه هاى:43،77،90،101،102،103،142،162.

3.  مائده آيه هاى:6،55،58،91،106.

واژه «صلى» در قرآن، دو ريشه دارد: يكى به معناى افروختن آتش يا چيزى شبيه آن: «صلى يصلى» مانند: (جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمِهَادُ)و (تَصْلَى نَاراً حَامِيَةً)اين معنا ارتباطى با «صلاة» ندارد. ديگرى خود واژه «صلوة» است; «صلى يصلو» كه درقرآن به چند معنا به كار رفته است:

1. دعا، تبريك و تمجيد: (...وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ...)[4] و (إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلَّوا عَلَيْهِ...).

2. عبادت خاص (نماز): (فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَاذْكُرُوا اللّهَ قِيَاماً وَقُعُوداً وَعَلَى جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَاباً مَوْقُوتاً).

3. عبادت: (وَمَا كَانَ صَلاَتُهُمْ عِندَ الْبَيْتِ إِلاَّ مُكَاءً وَتَصْدِيَةً...).

4. رحمت خداوند: (أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِن رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ...).

5. كنيسه هاى يهوديان: (لَهُدِّمَت صَومِعُ وبِيَعٌ وصَلَوتٌ ومَسـجِدُ يُذكَرُ فِيهَا اسمُ اللّهِ كَثيرًا...).

درمواقع ومناسبت هاي مختلف كه پيش مي آمدپيامبر اسلام اهميت وجايگاه نماز را به مسلمانان وديگر اقوام كه درجريان ايمان آوردن به اسلام شرط وشروط مي گذاشتند،گوشزد ميكرد.براي مثال:

’’گروهي ازيكي ازقبائل عرب خدمت رسول خدا رسيدند وعرض كردند يا رسول ا...اگرميخواهيد ما مسلمان شويم سه شرط داريم كه بايد آنها را بپذيريد:

1-اجازه بدهيد يك سال ديگر هم ،اين بت ها را پرستش كنيم2-نماز خيلي برما ناگوار است،اجازه دهيد ماآن را به جا نياوريم3-ازما نخواهيدكه آن بت بزرگمان را ،خودمان بشكنيم.

حضرت درجواب فرمودند:ازاين سه شرط فقط شرط سوم پذيرفته ميشودواما بقيه محال است.’’(حكايت ها وهدايتها،شهيد مطهري)

اين موضوع اهميت به پاداشتن نماز وعدم تحمل پذيري پرستش بت ها حتي براي مدتي كوتاه براي تازه مسلمانهارا ميرساند.

بايد مسلمانان نيز ازاين مسئله الگوگرفته ودرجريانات ارتباطي خود با اقوام وملل مختلف وغير مسلمان مدنظر قرار داده وخودباخته نشوندودرجهت جذب آنها براي اسلام گام بردارند.

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) :
الصَّلاهُ إجابةٌ لِلدُّعاءِ و قَبُولٌ لِلأعمَال 
نمازموجب اجابت دعا و قبولی اعمال است.

---------------------

منبع :  بحار الانوار، ج ۸۲ ص ۱

کسانی که براین کتاب وزین                                        تمسک بجستند  در  امر  دین

نمازی  مداوم   بپا   داشتند                                         دل  خود  در  این راه بگذاشتند

همانا   بیابند   اجری   تمام                                          که بودند صادق به گیتی مدام

کجا گشت ضایع  ز  پروردگار                                      همه  اجر افراد شایسته کار ؟

ترجمه شعری از امید مجد

داستان:  طواف

عبدالله بن مسعود می‌گوید: در اولین مرتبه كه از جریان امر رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آگاه شدم، هنگامی بود كه به همراه عموهایم با چند تن دیگر از قوم خود به قصد خرید اجناس وارد شهر مكه شدیم. و از جمله اجناسی كه در نظر داشتیم آن را تهیه كنیم عطر بود و ما را برای تحصیل این متاع به سوی عباس بن عبدالمطلّب راهنمایی كردند.

ما به جانب عباس رهسپار شدیم و او در نزدیكی چاه زمزم در نزدیكی خانه كعبه نشسته بود و ما هم پهلوی او نشستیم. در این هنگام مردی از درب صفا داخل مسجد شد كه رنگ او سفید متمایل به قرمزی بود، موی سرش تا وسط گوش كشیده شده و پیچیده مانند بود، دماغ او باریك و صاف و اندك برآمدگی داشت، چشم‌هایش سیاه و بزرگ بود، دندان‌های سفید و برّاقی داشت، دست‌ها و پاهای او درشت و مردانه بود، محاسن پُری داشت و از دو پارچه‌ی سفید لباس پوشیده بود گویی كه ماهیست چهارده شبه و از افق برتابیده است.

این مرد خوش اندام وارد مسجد شد و در جانب راست او پسر نیكو رویی بود و در پشت سر آنان زنی آهسته قدم بر می‌داشت و خوب زینت‌های خود را پوشیده بود این سه نفر به سوی سنگ آسمانی حجرالاسود آمدند و به ترتیب حجر را دست كشیده و بوسیدند و سپس هفت مرتبه خانه كعبه را طواف كردند. و بعد از طواف در مقابل رُكن ایستاده و شروع كردند به نماز خواندن: دست برای تكبیر بلند كرده و تكبیر گفتند و بعد از قیام ركوع كردند، سپس به سجده رفتند و بعد باز قیام نمودند. و ما از مشاهده‌ی این جریان تعجب كردیم زیرا در سرزمین مكه این اعمال و اینگونه عبادت سابقه نداشته است.

پس رو به سوی عباس كردیم و گفتیم: آیا این آئین جدیدی است كه در میان شما پیدا شده است، یا چیزیست كه آنرا نمی‌شناسیم؟ عباس گفت: آری سوگند به پروردگار متعال كه آن را نمی‌شناسید، این مرد برادرزاده‌ی من محمد بن عبدالله است و این پسر علی ابن ابیطالب است و این زن خدیجه دختر خویلد و زن محمد است، و در روی زمین كسی به جز این سه نفر پیدا نمی‌شود كه اینگونه و به این ترتیب خداوند جهان را پرستش كند.[1]

[1] . سیر اعلام النبلاء، ج1، ص333.

  حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) :
لاصَلوهَ لِمَن لایُطِعِ الصَّلاه، و طَاعَهُ الصَّلاهُ أن تَنهَی عَنِ الفَحشاء و المُنکر
کسی که مطیع نماز نباشد، نمازش کامل نیست و اطاعت از نماز همان دوری از فحشاء و منکر است.

---------------------

منبع :  بحار الانوار، ج۸۲ ص ۱۹۸

جایگاه نماز در آیین مسیحیت

  ابتدا به نمونه هایی از آیات و روایات در ارتباط با موضوع نماز در این شریعت آسمانی خواهیم پرداخت و سپس شواهدی را از كتاب انجیل مقدّس (عهد جدید) آورده و از نظر چند تن از مورّخان و نویسندگان صاحب نظر در این باب بهره خواهیم گرفت.

امّا قرآن در آیات متعدّدی چندین بار از حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ سخن به میان آورده است. آنگاه كه مریم پاكدامن طبق قدرت و به معجزه خداوندی بدون داشتن همسر حامله گردید و فرزندش حضرت عیسی را به دنیا آورد. این وضع موجب شگفتی و حتّی باعث تهمت ناروا به او گردید كه در این هنگام مریم به فرمان خدا سكوت كرد تنها كاری كه انجام داد این بود كه اشاره به نوزادش كرد و افراد ماجرا جو را به طرف گهواره عیسی ـ علیه السلام ـ ارجاع داد. امّا این كار بیشتر تعجّب آن ها را برانگیخت و برخی آن را حمل بر سخریه گرفته و خشمناك شدند ولی این حال چندان به طول نكشید، چرا كه آن نوزاد زبان به سخن گشود و گفت: «انّی عبداللّه آتانی الكتاب و جعلنی نبیّا و جعلنی مباركا این ما كنت و اوصانی بالصلاه و الزكاه ما دمت حیّاً»[۱] به درستی كه من بنده خدایم به من كتاب (آسمانی) داده و مرا پیامبر قرار داده است، مرا هر كجا باشم مایه بركت گردانید و تا زنده ام به زكات و نماز سفارش كرد.

در این آیه حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ پس از بیان این كه فرستاده خداست و كتاب آسمانی به او داده شده از میان برنامه ها، توصیه به نماز و زكات را مطرح می كنند.

آنهم با بیان، مادامی كه زنده باشم و این به خاطر اهمیّت فوق العاده این دو برنامه است چرا كه این دو، رمز ارتباط خالق و خلق است. در تفسیر این آیه آمده است: این آیه دلالت دارد به این كه نماز و زكات و نیكی به پدر و مادر بر امّت های گذشته واجب بوده است،پس حكمش ثابت می باشدودر هیچ شریعتی امر به آن نسخ نشده است.[۲]

این آیه به خوبی مؤیّد این مطلب می باشد كه در شریعت آسمانی حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ نماز و اقامه آن، از واجبات می باشد كه در شریعت آسمانی حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ نماز و اقامه آن، از واجبات مهمّی بوده كه از طرف خداوند از ابتدای تولّد به آن حضرت توصیه شده بود و مادرش حضرت مریم ـ علیه السلام ـ هم از طرف فرشتگان امر به اقامه نماز شده بود. چنانچه از جمله پندهای حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ در انجیل است: «به حقّ برایتان می گویم، چیزی بالاتر از نظر شرافت اخروی و یاری كننده تر بر حوادث دنیوی از نماز همیشگی نیست و چیزی نزدیك تر از آن به خداوند رحمان نیست، پس مداومت بر آن نمایید و آن را زیاد بشمرید. و هر كار شایسته ای نزدیك می كند (ما را) به خدا پس نماز به سوی او نزدیك كننده تر است و برگزیده تردر نزد اوست.»[۳]

در قاموس كتاب مقدّس در بخشی تحت عنوان نماز آمده است كه (نماز از جمله واجبات دینیّه همه روز تمام ملل و مذاهب است چه به صورت منفرد و چه به صورت جماعت، و مقصود از نماز، گفتگو كردن و صحبت داشتن با خدا و خواستن احتیاجات و اظهار تشكّر و امتنان برای الطاف و مراحم حق تعالی می باشد.»[۴]

در قاموس كتاب مقّدس می خوانیم «روح القدس وضع و طور و طرز نماز را به ما می آموزد و جمیع انبیاء و مؤمنین و مقدّسین سلف برای نماز و دعا مشهور بوده اند. از جمله حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ و موسی و یوشع و سموئیل و داود، چنانچه از تمام مزامیز، آن چنان واضح می گردد و بسیاری از اوقات، منجی ما منفردا برای دعا و نماز در صحراها می رفت.»[۵]

همچنین در قاموس كتاب مقدّس در مورد فایده نماز آمده است. «فایده دعا و نماز متنّبه ساختن قوی و منوّر نمودن قلوب و ضمایر و سبب ترغیب و استحكام اعتماد و توكّل بر حضرت خالق و قادر كلّ می باشد به طوری كه از آن پس امكان دارد و استدعاها و در خواست ها و تضرعات ما را مرحمت فرماید. امّا نماز خانگی كه عبارت از نماز جماعتی اهل خانه باشد، سبب استحكام و تقویت و تسلّط والدین و حفظ نظامات خانوادگی شده حقایق دینی را در قلوب اطفال غرس می نماید.»[۶]

مسیحیان در كنیسه هاشان كتاب مخصوص برای نماز دارند و بر حسب آن چه در آن مكتوب است نماز باید بخوانند و امّا درباره نماز ارتجالی (فرادی) كه شخص مصلّی به خودی خود نماز كند این است كه افكار و استدعاهای مخصوص خود را به نوع مخصوص در حضور خالق خود می آورد و البتّه در این صورت با اختلاف ظروف و حرارت نفس مصلّی، تفاوت كلّی خواهد داشت و به هیچ وجه مقیّد به قیود مخصوصه نخواهد بود. طبق معتقدات اینان، مراعات اوقات معینّه برای نماز خالی از اهمیّت نخواهد بود، چنان كه یهود در ساعت سوم و ششم و نهم روز و ساعت اوّل شب و آخر شب و وقت تناول طعام نماز می گزارد. و بلندترین نمازی كه مسیح به جا می آورد و نسبت به سایر نمازها اهمیّتش بیشتر است همان نماز آخری است كه حضرتش با شاگردان و به جهت شاگردان خود بجا آورد كه به سه قسم تقسیم می شود. اوّل دعا به جهت خودش فی نفسه، دوم دعائی كه به جهت محافظت شاگردان خود فرمود، سوم دعا به جهت مؤمنین كه از آن وقت تا آخر الزمان ایمان خواهند آورد.[۷]

--------------------------------

منابع:

[۱]. سوره مریم / 30

[۲]. الجامع الاحكام القرآن /11/ 103

[۳]. نحف العقول / 508

[۴]. قاموس كتاب مقدّس / 887

[۵]. كتاب مقدّس (عهد جدید) / 384

[۶]. همان مدرك / 385

[۷]. قاموس كتاب مقدّس / 889

 حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) :
قَال الله تَعالَی: إفتَرضتَ عَلَی أُمَّتِکَ خَمسَ صَلواتٍ و عَهدتُ عِندِی عَهداً إنَّهُ مَن حَافَظَ عَلیهِنَّ لِوَقتِهِنَّ أدخَلتَه الجَنَّهَ و مَن لَم یُحافِظ عَلیهِنَّ فَلا عَهدَ لَهُ عِندِی 
خداوند متعال فرمود: نمازهای پنج گانه را بر امت توواجب کردم و با خود پیمان بستم که هر کس مراقب آن نمازها و وقت آنها باشد، او را به بهشت داخل نمایم، و کسی که مراقب آنها نباشد، من تعهدی نسبت به او ندارم.

---------------------

منبع :  کنز العمال، ج ۷، ص۲۷۹ حدیث ۱۸۸۷۲

 حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) :
الصَّلاة کَفّارَةُ الخَطایا ثُمَّ قَرَأَ: " إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ"
نماز کفاره گناهان می باشد. سپس آن حضرت این آیه را خواند که :"حسنات سیئات را از بین می برد".

---------------------

منبع :  تفسیر ابوالفتوح رازی، ج ۱، ص ۲۴۸

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) :

عَلَمُ الایمَان الصَّلاة
علامت و نشانه ایمان نمازاست.

---------------------

منبع :  شهاب الاخبار، ص ۵۹